Dr inż. architekt, adiunkt w Katedrze Architektury Krajobrazu na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej, ur. 3 sierpnia 1958 r. w Krakowie; rodzice Krystyna i Wiesław - pracownik naukowy z grona założycieli Politechniki Krakowskiej.
Absolwent Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki, zatrudniony w niej jako pracownik naukowy i nauczyciel akademicki od czasu uzyskania dyplomu w 1985 r., doktorat - 1997; w latach 1990-2001 także pracownik Muzeum Lotnictwa Polskiego, od 2015 r. Członek Komitetu Kopca Kościuszki, od 2007 członek Komisji Architektury Militarnej Polskiego Komitetu Narodowego ICOMOS, od 2009 - Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa, od 2019 - Fundacji im. Tadeusza Kościuszki. Autor licznych studiów i publikacji, studiów, prac badawczych i koncepcyjno-projektowych, związanych z zespołami fortecznymi w Krakowie, Przemyślu, Zamościu, Tyńcu, Lanckoronie i twierdzy Pula nad Adriatykiem a także dla dawnych lotnisk, szybowisk i obszarów związanych z historycznymi funkcjami komunikacyjnym i przemysłowymi.
Dla wspomnianych twierdz a także dla lotniska Rakowice-Czyżyny oraz historycznych zespołów urbanistycznych Starego Miasta w Krakowie oraz Nowej Huty wykonał, w ramach gremiów badawczo-projektowych projektowych Zakładu i Instytutu Architektury Krajobrazu, kompleksowe dokumentacje analityczne w zakresie zagadnień historycznych, architektonicznych, militarnych i przyrodniczo-krajobrazowym, których celem było stworzenie koncepcji ochrony i konserwacji tych zabytków. Zadanie to realizował z wykorzystaniem innowacyjnej metody prawno-organizacyjnej jaką są parki kulturowe i obszary chronionego krajobrazu warownego wprowadzane do studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania oraz planów miejscowych. (Plan ochrony Parku Kulturowego Stare Miasto w Krakowie, pod kier. prof. dr hab. inż. arch. Zbigniewa Myczkowskiego - Nagroda Prezydenta Miasta Krakowa (2013). Prace te zaowocowały koncepcjami projektowymi a w rezultacie przyczyniły się do pozyskania środków Unii Europejskiej i realizacji m.in. zagospodarowania pierścienia fortecznego Twierdzy Zamość - obiektu na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO, kilkudziesięciu dzieł obronnych Twierdzy Przemyśl, 4 obiektów fortecznych i lotniska Twierdzy Kraków a także wprowadzenia Kopca i Fortu "Kościuszko" (2017) oraz całej Twierdzy Przemyśl (2018) na Listę Pomników Historii RP. Pracując "pro bono" przyczynił się do ratowania i odnowy kolejnych 6 dzieł obronnych Twierdzy Kraków. Jest współautorem Karty Ochrony Fortyfikacji PKN ICOMOS (2020-21) oraz zaleceń Generalnego Konserwatora Zabytków dla służb konserwatorskich w zakresie zabytków fortyfikacji (2021). Jest orędownikiem, propagatorem i uczestnikiem współpracy z samorządami - Krakowa i Małopolski, Ziemi Przemyskiej, Zamościa i Torunia. Doświadczenia w dziedzinie rewaloryzacji fortyfikacji, realizowanych przez samorządy ze wsparciem środowisk naukowych zawarte zostały w monografii, wspólnego autorstwa
z Jadwigą Środulską-Wielgus i Anną Staniewską "Krajobraz warowny Polski. Próba syntezy", 2019.
Wynikami wieloletniej współpracy z Muzeum Lotnictwa, a także z Austriackim Stowarzyszeniem Historyków Lotnictwa oraz amerykańską organizacją MIA-POW (zajmującą się ustalaniem losów zaginionych żołnierzy Sił Zbrojnych USA) jest, oprócz badań, studiów, projektów i realizacji, dotyczących krajobrazu i budowli lotniskowych, także opracowanie i realizacja metodyki konserwacji najstarszych i najcenniejszych, unikatowych zabytków lotniczych - historycznych samolotów pionierskich i maszyn z okresu I wojny światowej (współautorstwo ekspozycji w Muzeum Lotnictwa Polskiego, 2014) a także opracowanie metodyki badań archeologii technicznej, związanej z miejscami katastrof maszyn z okresu II wojny światowej (m.in. w 2006 - opracowanie dla Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa). Prace te posłużyły dla celów upamiętnienia nie tylko lotników polskich, lecz
i amerykańskich (miejsca pamięci w Ochotnicy Górnej, Jeleśni i Krakowie), brytyjskich, australijskich (w Krakowie-Podgórzu) i rosyjskich (Turbacz - Łopuszna). Jest aktualnie członkiem Komitetu Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Wątek muzealnictwa technicznego i militarnego rozwinął także w obiekcie i na ekspozycji Muzeum Armii Krajowej, zlokalizowanym w dawnym zespole aprowizacyjnym Twierdzy Kraków oraz na polu bitwy na Wzgórzu Św. Krzyż w Bydlinie (Gmina Klucze) oraz na krakowskich fortach "Grębałów", "Sidzina", "Borek" i "Kleparz". Autor, współautor i kurator wystaw historycznych, m.in. "Twierdza Przemyśl" (Przemyśl, 1999), "Polskie Państwo Podziemne przeciwko niemieckiej broni V" (2006, Kraków, Dzierżoniów, Siedlce), "Białe Gwiazdy nad Polską" (2019-2021, Ochotnica, Kraków, Toruń).
Pracuje też na rzecz ochrony i rewaloryzacji krajobrazów górskich. Jest współautorem koncepcji Szlaku Kultury Wołoskiej w Karpatach (wraz z J. Środulską-Wielgus, Z. Błachutem, P. Kohutem, J. Michałkiem, J. Buczkiem, I. i J. Królczykami i innymi (w ramach Programu Leader+ 2007), przyczynił się do realizacji odcinka pilotażowego w Ochotnicy Grn. w r. 2015 oraz realizacji Szlaku w ramach projektu Interreg Polska-Słowacja w r. 2018. Jest członkiem Związku Podhalan, posiada honorowe obywatelstwo gorczańskiej Gminy Ochotnica Dolna. Jest członkiem Rady Naukowej Gorczańskiego Parku Narodowego.
Od r. 1995 r. - 1998 i później - prezes zarządu krakowskiego oddziału Towarzystwa Przyjaciół Fortyfikacji i członek zarządu głównego tegoż towarzystwa, członek sekcji Architektury Krajobrazu i "Architectura Militaris" Komisji Architektury i Urbanistyki PAN o/ Kraków, członek kolegium redakcyjnego czasopisma „Forteca” i wydawnictwa „Atlas Twierdzy Kraków”. Laureat nagród przyznanych przez Generalnego Konserwatora Zabytków i Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków za: „Projekt Lotniczego Parku Kulturowego” (2002), „Projekt adaptacji Bastionu III- Fortu Kleparz w Krakowie” (2003; oba projekty wraz z żoną, dr hab. Jadwigą Środulską-Wielgus i zespołem) oraz za koncepcję ”Lotniczego Szlaku Kulturowego” (2008). Odznaczony Brązowym (1996), Srebrnym (2003) i Złotym Krzyżem Zasługi (2010), Medalem Srebrnym za Długoletnią Służbę (2011), Odznaką Honorową "Zasłużony dla Kultury Polskiej" (2018), Medalem Złotym Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej (2013); Srebrną Odznaką Honorową "Krzyż Małopolski", (2018); medalem „Cracovia Merenti” (2019) i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2021).
Ważniejsze publikacje związane z dziedzictwem inżynierii w krajobrazie
Publikacje o charakterze monograficznym:
Inne publikacje:
1. K. Wielgus , J. Środulska-Wielgus, M. Mikulski, D. Pstuś, Obronność Krakowa XIX i XX wieku jako elementów rozwoju miasta [w:] Nowe studia nad rozwojem przestrzennym Krakowa. Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, Kraków, 2007 r.
2. Z. Myczkowski, K. Wielgus, J. Środulska-Wielgus, W. Rymsza-Mazur, K. Chajdys, Rejestracja krajobrazów warownych jako podstawa rewitalizacji dawnych twierdz. [w:] „Wiadomości konserwatorskie”, Nr 23/2008, s 36-57.
3. Zarys strategii oraz założenia programu ochrony i rewitalizacji Twierdzy Kraków na lata 2005 -2015. Autorzy: W. Brzoskwinia, J. Leśniewicz – Kosturski, mgr M. J. Mikulski, dr inż. arch. J. Środulska - Wielgus, dr inż. arch. K. Wielgus, mszpis, archiwum Fundacji „Janus”.
4. Z. Myczkowski, K. Wielgus, Krajobrazy zaniechane.s.179-181. Międzynarodowy Kongres polskich architektów krajobrazu, Sztuka ochrony i kształtowania środowiska twórczość-nauka-dydaktyka , Kraków 20-22 września 2007.
5. J. Środulska-Wielgus, K. Wielgus, J. Radzik, Twierdza Zamość. Fortyfikacje Zieleń Ekspozycja – jako osnowa udostępnienia turystycznego i potencjalnego parku kulturowego [w:] materiałach Drugiej Konferencji „Zarządzanie zielenią miejską na przykładzie miast historycznych”, Kraków, maj 2009; Środulska-Wielgus J., Kształtowania krajobrazu poprzez udostępnienie
6. J. Środulska-Wielgus, K. Wielgus., Kształtowanie krajobrazu poprzez udostępnianie turystyczne na przykładzie Twierdzy Zamość [w:] Studia Krajobrazowe a ginące krajobrazy, Praca zbiorowa, Zakład Geografii Regionalnej i Turystyki, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław 2010, s. 317-328.
Artykuły
Ważniejsze publikacje o charakterze monograficznycj, związane z dziedzictwem lotniczym:
Prace własne i prace zespołowe opublikowane w czasopismach lub wydawnictwach zbiorowych o zasięgu międzynarodowym
1. Krzysztof W., Bramy czasu awiacji, „Archivolta. Architektura. Wnętrza, Materiały, Technologie”; kwartalnik, Nr 4(52)2011, s.40-49.
2. K. Wielgus, Galicyjskie stacje lotnicze, [w:] „Fortyfikacja”, T. II, Warszawa-Kraków, 1995.
3. K. Wielgus, K. Radwan, Realizacja Lotniczego Parku Kulturowego na terenie dawnego lotniska Rakowice-Czyżyny w Krakowie [w:] Biuletyn Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie, zeszyt II, Kraków 2002, s. 13-19.,
4. K. Wielgus, J. Środulska-Wielgus, Lotniczy park kulturowy cz.1 lipiec/sierpień, s.44-46 , [w:] „Zieleń miejska”, nr 7-8 lipiec/sierpień 2008, s. 44-46,
5. K. Wielgus, J. Środulska-Wielgus, Lotniczy park kulturowy cz.2, wrzesień 2008, [w:] „Zieleń miejska”, nr 9, wrzesień 2008 s. 34 -38,
6. K. Wielgus, J. Środulska-Wielgus – Lotniczy Park Kulturowy – w pół drogi (rozdział do książki Cracovia Urbs Europea) s.10., 12 ilustr.
7. Redakcja tomów z cyklu „Lotnicze dziedzictwo 2003, R. Panek i K. Wielgus: Brzesko - Okocim, lotnicza baza Najjaśniejszego Pana 1914-1915, 2000 r.; Lotnicze ślady Wielkiej Wojny, 2003 r.; A. Olejko, Tropami Zestrzelonych, 2001; Liberator w Gorcach, z cyklu Lotnicze Dziedzictwo 2003, tom 4, 2001; M. Mucha, S. Serwatka, P. Kassak, Z ziemi włoskiej do Polski…, 2004; A. Zaręba, Orły Habsburgów, 2004 r.
8. J. Środulska-Wielgus K. Wielgus, Szlak Historii Lotnictwa, rozdział [w:] Środkowoeuropejskie Dziedzictwo Lotnicze, wyd. Muzeum Lotnictwa Polskiego, „Acta Aeronautica” tom V, wyd. Muzeum Lotnictwa w Krakowie, Kraków, 2005/6
9. Śladami historii lotnictwa w Małopolsce, „Acta Aeronautica”, tom VI, wyd. Muzeum Lotnictwa w Krakowie, Kraków, 2006 r.
10. J. Środulska-Wielgus, K. Wielgus, Krajobrazy „przemysłu czasu wolnego”; Międzynarodowy Kongres Polskich Architektów Krajobrazu, Sztuka ochrony i kształtowania środowiska twórczość-nauka-dydaktyka , Kraków 20-22 września 2007.
11. Wielgus K., Długosz H.(współpraca), Metodologia badań w archeologii lotniczej oraz kierunki wykorzystania znalezisk [w:] Lotnicza historia, archeologia i tradycja miejsca. Materiały międzynarodowej konferencji naukowej, Nowy Targ 13-15 września 2002, s 199-234. Ponadto koncepcja konferencji i redakcja tomu (ss.319) wspólnie z R. Kowalskim.
12. J. Środulska-Wielgus K. Wielgus, Szlak Historii Lotnictwa, rozdział [w:] Środkowoeuropejskie Dziedzictwo Lotnicze, wyd. Muzeum Lotnictwa Polskiego, „Acta Aeronautica” t. V, Kraków, 2005/6.
13. K. Wielgus, J. Środulska-Wielgus, Lotniczy park kulturowy cz.1 lipiec/sierpień, s.44-46 , [w:] „Zieleń miejska”, nr 7-8 lipiec/sierpień 2008.
Prace własne i prace zespołowe opublikowane w czasopismach lub wydawnictwach zbiorowych o zasięgu lokalnym
1. Wielgus K., Brzesko Okocim – lotnicza baza Najjaśniejszego Pana t.I serii : Lotnicze dziedzictwo 2003, koncepcja serii i tomu , redakcja tomu wraz z R.Pankiem, (ss.96), autorstwo rozdziałów s. 5-7, i s. 43-71, 2 plansze autorskie, Kraków – Dębica 2000
2. Wielgus K., Lotnicze ślady Wielkiej Wojny w krajobrazie Polski , t.II serii : Lotnicze dziedzictwo 2003, koncepcja serii i tomu , redakcja tomu wraz z R.Pankiem, (ss.128), autorstwo rozdziałów, s. 5-7, 63-128, współautorstwo (z D. Karnasem) rozdz. s.43-49, plansze autorskie 1, oraz 7 wspólnie z J. Środulską-Wielgus; Kraków – Dębica 2002.
3. Wielgus K., Liberator w Gorcach t. IV serii : Lotnicze dziedzictwo 2003, koncepcja serii i tomu, redakcja tomu wraz z R.Pankiem, (ss. 144), autorstwo rozdziałów: s. 9-23, 78-86 oraz współautorstwo rozdziałów: ss.43-71 (z S. Serwatką i R. Muchą); ss. 85-97, 97-101, 133-141 (z J. Środulską-Wielgus); 101-107 (z K. Radwanem); 67-69 (z T. Dejewskim; tłumaczenie i opracowanie tekstu ang.), 8 plansz autorskich; Kraków – Dębica 2001.
4. Z ziemi włoskiej do polskiej, aut. Serwatka S., Mucha M., Kassak P., (Słowacja) t.V serii : Lotnicze dziedzictwo 2003, koncepcja serii i tomu, redakcja tomu , korekta , wstęp wraz z R. Pankiem. Kraków – Dębica 2003.
7. Wielgus K., ***(Wprowadzenie), s.11-20 oraz współautorstwo z Mroczkowskim K., 6 podrozdziałów , ss.23 [w:] ... Swego nie znacie – magazyny historii. 40 lat Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie... Acta Aeronautica, tom IV, wyd. Muzeum Lotnictwa w Krakowie Kraków 2002, ss. 108.
8. Wielgus K., Radwan K., Realizacja Lotniczego Parku Kulturowego na terenie dawnego lotniska Rakowice-Czyżyny w Krakowie [w:] Biuletyn Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie, zeszyt II, Kraków 2002, s. 13-19.
9. K. Wielgus, J. Środulska-Wielgus, Lotniczy park kulturowy cz.1 lipiec/sierpień, s.44-46 , [w:] „Zieleń miejska”, nr 7-8 lipiec/sierpień 2008, s. 44-46.
10. K. Wielgus, J. Środulska-Wielgus, Lotniczy park kulturowy cz.2, wrzesień 2008, [w:] „Zieleń miejska”, nr 9, wrzesień 2008 s. 34 -38.
11.K. Wielgus, J. Środulska-Wielgus – Lotniczy Park Kulturowy – w pół drogi (rozdział do książki Cracovia Urbs Europea) s.10., 12 ilustr. , Kraków, 2011 r.
Ważniejsze projekty, związane z architekturą krajobrazu i dziełami inżynierii w krajobrazie
oraz:
Współautorstwo planów ochrony parków kulturowych: Starego Miasta w Krakowie (pod kierunkiem Z. Myczkowskiego, z zespołem, 2011/13 – Nagroda Miasta Krakowa w dziedzinie Nauki i Techniki 2013), Parku Kulturowego Nowa Huta w Krakowie (pod kierunkiem Z. Myczkowskiego, z R. Marcinkiem, A Siwkiem, U. Forczek- Brataniec i zespołem 2015-16)
Ważniejsze projekty związane z dziedzictwem lotniczym